Waar we tegenwoordig steeds meer zoeken naar nieuwe, onontdekte wijngebieden, verliezen we soms de klassieke wijngebieden een beetje uit het oog. Neem Toscane: de bakermat van grote namen als Brunello uit Montalcino, Vino Nobile uit Montepulciano en natuurlijk Chianti. Eenvoudig is Toscane allerminst: er zijn 11 herkomstgebieden met een DOCG-status (de strengste herkomstbescherming in Italië) en 41 met een (iets minder strenge) DOC-status. Je ziet door de (cipres)bomen het bos niet meer. Op een enkele uitzondering na (Bolgheri Sassicaia, om er maar een te noemen) hebben al deze gebieden één ding gemeen: de rode wijnen betreffen (grotendeels) het druivenras sangiovese. Alsof Toscane niet al lastig genoeg is om vat op te krijgen, geeft elk wijndorp dit druivenras het liefst ook nog een andere naam. Tijd voor wat opheldering.
Laten we bij het begin beginnen: heel veel Toscaanser dan sangiovese wordt het niet. Dit druivenras komt van oudsher uit deze provincie en heeft zich door de eeuwen heen (de eerste vermelding dateert uit de 16e eeuw) uitstekend aangepast aan de warme zomers en koude winters in dit gebied. Het is niet de makkelijkste druif: hij wordt moeilijk rijp en is behoorlijk vatbaar voor phylloxera (druifluis) en nachtvorst. Hij is gevoelig voor neerslag, en dus is de bodem cruciaal: deze moet het regenwater in natte periodes snel af kunnen voeren. Ook direct zonlicht vindt hij niet fijn, en is dus is het belangrijk dat er genoeg bladeren aan de stok hangen om hem van schaduw te voorzien. Een veeleisend druifje!
Sangiovese past zich makkelijk aan aan verschillende bodems en klimaten, resulterend in zo’n 600 varianten als gevolg van spontane mutatie. Ook geeft hij zeer makkelijk zijn bitterheid en tannine af tijdens de vergisting, waardoor veel producenten ervoor kiezen de vergistingstemperatuur relatief laag te houden (tussen de 25 en 28°C) om dit in toom te houden. Wijn van sangiovese absorbeert makkelijk houtaroma’s, waardoor de meeste producenten kiezen voor (smaak-neutrale) oudere of gebruikte vaten, en dus zelden voor nieuwe houten vaten (die voor vanille- en kokossmaken zorgen in de wijn). Al met al dus een behoorlijk intensief proces om wijn te maken van de veeleisende sangiovese, maar de aanhouder wint: in optima forma bevatten de wijnen aroma’s van zwarte kersen, bramen, pruimen en rode bessen, aangevuld met gronderige smaken en florale tonen van viooltjes, rozen en wilde kruiden. De zuurgraad is hoog en de tannine stevig, wat de wijnen een behoorlijk rijpingspotentieel geeft en dus perfect om weg te leggen.
Chianti (spreek uit: ki-JAN-ti) is het kloppend hart van Toscane. De Classico-zone (het historische centrum van de streek) begint onder Florence en loopt door tot aan Siena (een kleine 60 kilometer). Chianti is sinds 1984 een DOCG, en ook historisch centrum Chianti Classico heeft een eigen DOCG-status (sinds 1996). Minimaal 70% van de wijn moet uit sangiovese bestaan (voor Chianti Classico geldt 80%) en mag aangevuld worden met lokale druivenrassen als colorino, mammolo en malvasia nera, maar ook met bekende druivenrassen als cabernet sauvignon, merlot en/of syrah. Dit alles leidt tot een behoorlijke diversiteit in stijlen, maar de kwaliteitsbewuste producenten gebruiken zoveel mogelijk sangiovese. Die diversiteit komt ook nog eens tot uiting in de 7 verschillende subzones: Aretini, Colli Fiorentini, Colli Senesi, Colline Pisane, Montalbano, Montespertoli en Rufina. De naam van de subzone mag ook op het etiket vermeld worden, maar dat is niet verplicht. Colli Senesi (letterlijk de ‘heuvels van Siena’) is de grootste en belangrijkste subzone, met een uitstekende prijs-kwaliteit verhouding, maar ook Rufina heeft een ijzersterke reputatie vanwege zijn aanzienlijke rijpingspotentieel. Al met al een behoorlijk divers gebied, maar een ware klassieker.
Rijd je vanaf Siena een uur in zuidoostelijke richting, dan kom je aan in Montepulciano. Deze naam schept nogal eens wat verwarring: aan de andere kant van de Apennijnen, in de Abruzzen om precies te zijn, is montepulciano namelijk de naam van de meest aangeplante blauwe druif. Maar aan deze kant van het gebergte hebben we het over het dorp Montepulciano. Sangiovese heet hier prugnolo (spreek uit: proen-JO-lo), of prugnolo gentile om precies te zijn, en staat aan de basis van de wijnen Rosso di Montepulciano (met DOC-status) en grote broer Vino Nobile di Montepulciano (met DOCG-status). Vino Nobile moet, net als Chianti, in ieder geval 70% prugnolo bevatten, maar komt wat voller en gestructureerder over dan de meeste Chianti, en moet minimaal 2 jaar rijpen voordat hij op de markt komt (Riserva zelfs een jaartje langer).
Aan de Toscaanse kust wordt uiteraard ook sangiovese verbouwd, hier onder de noemer morellino. De DOCG binnen dit gebied heet Morellino di Scansano, en dat ligt dan weer in de grotere regio Maremma (DOC). Maremma was vroeger een moeras, en is op een vergelijkbare manier als de Médoc drooggelegd. De wijn uit het noordelijke deel van dit gebied komt vaak wat eleganter over. Het gebied heeft nog geen grote reputatie, maar het potentieel is er zeker.
De heilige graal voor menig Toscane-liefhebber: Brunello di Montalcino. Brunello is een synoniem voor sangiovese grosso, een kloon van sangiovese. Montalcino ligt een klein uur rijden pal onder Siena, een half uurtje ten westen van Montepulciano. Van alle herkomstgebieden die we tot nu toe benoemd hebben, is Montalcino het enige gebied dat geen ander druivenras mag bevatten dan sangiovese (grosso): zowel de DOCG Brunello di Montalcino als de DOC Rosso di Montalcino moeten beide 100% sangiovese betreffen. Er zijn zo’n 300 bottelende producenten, waarbij de verschillen tussen producenten behoorlijk uiteen kan lopen. Gelukkig behoort onze producent Castello Romitorio tot de absolute top: de 2018 Brunello di Montalcino kreeg 95 punten van Vinous, 17+ punten van Jancis Robinson en eveneens 95 punten van Parker. De Filo di Seta Riserva kreeg zelfs 98 punten van zowel James Suckling als Vinous. Dit is sangiovese in optima forma. Nieuwsgierig? Tot het einde van de maand profiteer je van onze scherpe voorverkoop-korting op de topwijnen van Castello Romitorio, dus schrijf je in ervaar het summum van sangiovese.
